Nhân việc Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Mỹ, bàn chút về tên gọi Mỹ hay Hoa Kỳ.
Theo thói quen, mình vẫn gọi nước America hay United States of America là Mỹ. Nói thế nó gọn hơn nhiều. Còn cái tên Hoa Kỳ cũng biết, nhưng ít khi dùng, và trước đây cũng chẳng quan tâm đến tại sao lại là Mỹ, tại sao lại là Hoa Kỳ?
Có cuốn từ điển tiếng Việt nặng gần 2kg, tìm mãi không ra từ Mỹ hay từ Hoa Kỳ nào hết.
Mở từ điển Lingvo ra tìm từ “America” thì thấy có nghĩa “Mỹ”. Không thấy từ Hoa Kỳ. Tra tiếp từ United States thì có cả nghĩa Mỹ và Hoa Kỳ.
Vậy thì dùng cái nào?
Lên mạng Google “Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thăm Mỹ” thì có nhiều.
Cả hai tên gọi “Mỹ” và “Hoa Kỳ” đều bắt nguồn từ tên gọi của nước Mỹ trong tiếng Trung Quốc. Hiện nay tên tiếng Anh đầy đủ của nước Mỹ được dịch sang tiếng Trung Quốc là Mỹ Lợi Kiên hợp chúng quốc (美利堅合眾國), gọi tắt là Mỹ quốc (美國), trong đó “Mỹ Lợi Kiên” (美利堅) là phiên âm tiếng Trung của từ tiếng Anh “America”. Trong bản tiếng Trung của “Điều ước Vọng Hạ”, một hiệp ước bất bình đẳng được Mỹ và Trung Quốc ký kết năm 1844, nước Mỹ được gọi là “Á Mỹ Lý Giá châu đại hợp chúng quốc” (亞美理駕洲大合眾國). “Hợp chúng quốc” (合眾國) mang ý là quốc gia do nhiều tiểu bang liên hợp lại mà thành (The United States), “chúng” (眾) ở đây có nghĩa là “nhiều”, nhưng hay bị gọi thành “hợp chủng quốc” vì nhiều người cho nó mang nghĩa là quốc gia do nhiều chủng tộc hợp thành. Tuy nhiên cách gọi này không chính xác, bản thân trong tên tiếng Anh đầy đủ của Hoa Kỳ là “The United States of America” cũng không có từ nào đề cập đến chủng tộc.
“Hoa Kỳ” (花旗) có nghĩa là “cờ hoa”, vì vậy mà một số người còn gọi nước Mỹ là “xứ cờ hoa”. Trước đây người Trung Quốc từng gọi quốc kỳ của nước Mỹ là “hoa kỳ” (cờ hoa) và gọi nước Mỹ là hoa kỳ quốc (花旗國), nghĩa là nước cờ hoa.
Sử nhà Nguyễn Đại Nam thực lục chính biên vào thế kỷ 19 còn phiên âm tên nước này là “Mỹ Lợi Kiên”, “Ma Ly Căn” và “Nhã Di Lý” (thông qua tiếng Pháp: États-Unis). Hiện nay, Đại sứ quán Hoa Kỳ và Tổng Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại Việt Nam dùng tên chính thức là “Hợp chúng quốc Hoa Kỳ”.
Như vậy, có thể nói là dùng từ “Mỹ” hay từ “Hoa Kỳ” đều được cả. Thậm chí, cả 2 cái tên đều đẹp.
Viết đến đây mới chợt nhớ ra tại sao Thủ tướng Phúc dùng từ “Hoa Kỳ” chứ không phải “Mỹ”. Chả là Thủ tướng muốn tặng Tổng thống Mỹ cái “đèn Hoa Kỳ” với hàm ý rất sâu xa về tên gọi của chiếc đèn này gắn liền với các thương nhân người Mỹ. Tặng đèn Hoa Kỳ thì phải tặng cho Hoa Kỳ chứ chả lẽ lại tặng đèn Hoa Kỳ cho Mỹ?
Đấy là việc của Thủ tướng. Còn ta, cứ gọi là Mỹ cho nó gọn. Có tặng đèn Hoa Kỳ thì Trump đâu có thèm tiếp một thằng cầu bất cầu bơ như mình!